Agencje doniosły: naukowcom udało się zbadać cały genom winorośli! Pozwoli to połączyć walory smakowe najlepszych odmian z dużą odpornością na choroby. To rzeczywiście jest news.
Wydawałoby się, że uprawiana od tysiącleci winorośl nie ma już żadnych tajemnic. A jednak Vitis vinifera sprawiła badaczom niespodziankę. Ma bowiem dodatkowe kopie genów odpowiedzialnych za smak i zapach. A także geny decydujące o produkcji resweratrolu, przeciwutleniacza obecnego w skórkach winogron, któremu przypisuje się dobroczynne działanie na ludzki organizm. Winorośl jest pierwszą rośliną owocową, której genom udało się w całości rozszyfrować.
Badaniem winnej latorośli zajęli się – jakżeby inaczej – specjaliści z Francji i Włoch pracujący w ramach Publicznego Konsorcjum do Zbadania Genomu Winorośli. O sukcesie ekspertów donosi magazyn „Nature”. „Wybraliśmy winorośl ze względu na jej wyjątkową rolę w historii ludzkości, rozpoczynającą się jeszcze w neolicie” -napisali w”Nature” Olivier Jaillon i Patrick Wincker z francuskiego Narodowego Instytutu Badań Rolniczych (INRA) i Uniwersytetu d`Evry.
Kilkudziesięciu specjalistów skoncentrowało się na jednej odmianie rośliny – szczepie Pinot Noir. To jedna z najstarszych i najbardziej rozpowszechnionych odmian winorośli, szczególnie chętnie wykorzystywana przez winiarzy burgundzkich. Eksperci uważają, że daje ona czerwone wino o charakterystycznej jaśniejszej sukni (barwie), fantastycznym bukiecie (aromacie) i smaku, który somelierzy nazywają zmysłowym, wręcz „seksem w kieliszku”. Jest to jednak odmiana bardzo trudna w uprawie, a krzewy i owoce dotykane są często chorobą – jedną z odmian pleśni – która pozbawia wytwarzane z nich wino smaku i zapachu.
Pinot Noir jest też podatna na mutacje, co doprowadziło do powstania setek nowych odmian (w samej tylko Francji zarejestrowanych jest oficjalnie 50 mutacji). Przez krzyżowanie odmian Pinot Noir dało też początek popularnej odmianie Pinotage – po połączeniu z Cinsault (nazywanej również Hermitage).
Co odróżnia genom Vitis vinifera od poznanych wcześniej genów innych roślin? Jak podkreślają badacze z francusko-włoskiego zespołu, winorośl dysponuje „całymi rodzinami genów” odpowiedzialnychza smak i zapach. Są one związane przede wszystkim z produkcją tanin i terpenów.
Taniny (garbniki) to substancje występujące w największej ilości w skórce czerwonych winogron, nadające gotowemu winu smak lekko cierpki. Prawdopodobnie to właśnie ich obecność – oraz resweratrolu -w winie odpowiada za tzw. francuski paradoks. Mimo tłustej diety i spożywanego alkoholu Francuzi raczący się czerwonym winem rzadziej chorują na serce.
Terpeny to główny składnik olejków eterycznych mający decydujące znaczenie dla zapachu. Często wykorzystuje się je do nadawania aromatu potrawom, podobnie jak resweratrol mają działanie antybakteryjne.
„Być może dzięki tym badaniom możliwe będzie prześledzenie smaku i zapachu wina aż do poziomu genetycznego” – napisali badacze. Chociaż nikt nie mówi tego wprost – analiza genetyczna pozwoli m.in. przeprowadzać testy na oryginalność najdroższych win. Podróbki pochodzące z innych regionów, bezprawnie noszące nazwy znanych wytwórni, będzie można zatem rozpoznać w sposób naukowy. Dziś odkrycie fałszerstwa jest niezwykle trudne, a jego udowodnienie – jeszcze trudniejsze.
Wyjątkowe walory Pinot Noir to niejedyny powód badań nad winoroślą. Opublikowane właśnie przez „Nature” wyniki badań pozwolą ograniczyć koszty upraw, a być może stworzyć odmianę o równie doskonałym smaku, lecz bardziej odporną na grzybice. Doskonałe Pinot Noir jest mało odporne na choroby, podczas gdy bezwartościowe z punktu widzenia przemysłu odmiany są na te same patogeny niemal zupełnie niewrażliwe. Analiza genomu umożliwi przeniesienie genów o tym korzystnym działaniu bez uszczuplania walorów szlachetnej odmiany.
Wartość rynku winiarskiego ocenia się na 150 miliardów euro rocznie – nawet niewielkie oszczędności w produkcji przyniosą zatem spore pieniądze. Straty spowodowane przez grzyby niszczące uprawy szacowane są na dziesiątki milionów dolarów rocznie.
„Dla gatunku tak istotnego ekonomicznie niezwykle ważne jest opracowanie narzędzi i zgromadzenie genetycznych danych, które pozwolą na zwiększenie odporności na pategeny i udoskonalenie jakości” – napisała Anne-Francoise Adam-Blondon, jedna z autorek artykułu w”Nature”.
Takie „poprawianie” gatunku pozwoli również zmniejszyć ilość wykorzystywanych środków ochrony roślin. Jak podkreśliła Adam-Blondon, we Francji uprawy winnej latorośli obejmują jedynie 3 proc. powierzchni gruntów, ale do ich ochrony zużywa się aż jedną piątą wszystkich wykorzystywanych w rolnictwie tego kraju herbicydów.
